Heimspeki |
þriðjudagur, apríl 08, 2003
miðvikudagur, febrúar 26, 2003
mánudagur, febrúar 24, 2003
Ráðgátan um breyskleika
Skoða VII. bók, kafla 1 og 2, og skýringar í fyrra bindi á bls. 170 og áfram. Margir telja ómögulegt að sá maður sé breyskur sem hefur þekkingu (Sókrates). Skýring Sókratesar gengur ljóslega í berhögg við það sem virðist vera raunin. Maður sem breytir breysklega telur greinilega ekki að hann eigi að breyta þannig áður en kenndin kviknar. Staðreyndir málsins eru til merkis um að breyskleiki sé raunverulegt en ekki ímyndað vandamál. Breyskleiki brýst fram í breytni sem byggir á hvöt og gerandinn veit illsku þess sem hann gerir; hann breytir vitandi vits gegn betri vitund. Breytir breyskur maður vitandi vits? Aristóteles greiðir úr flækjunni á fernan hátt. 1. Hinn breyski getur breytt ranglega þótt viti hvað sé rétt, munurinn felst í því að hafa þekkingu en beita henni ekki og hafa þekkingu og beita henni. Breyskleikinn kemur til af því að maður breytir gegn sofandi þekkingu sinni. 2. Rökgreining: rökhenda um breytni. Tvær forsendur: annars vegar almennur gildisdómur og hins vegar yrðingu um einhvern einstakan hlut. Niðurstaðan stýrir síðan breytni mannsins. Þó að breytandinn þekki báðar forsendur getur verið að hann beiti aðeins almennu aðalforsendunni en ekki aukaforsendunni. Þekking hans á aukaforsendunni kann að vera sofandi. 3. Breyskur maður býr yfir þekkingu sem liggur fjarri virkilegri þekkingu. Þetta er þekking manns sem er eins og sofandi, drukkinn, brjálaður. Fjær virkilegri þekkingu sinni því fyrst verður hann að vakna og síðan öðlast virkilega þekkingu. Aristóteles tvískiptir sem sagt þekkingu sem sálarástandi eftir því hvort hún er fjær eða nær því að verða virkileg þekking. 4. Mistök. Sterkari aukaforsendur. Hvatir. Löngun stýrir manninum frá fyrri aðalforsendunni. Maðurinn fellur í freistni. Aðalatriðið er hér að breyskleiki felst ekki í eiginlegri vanþekkingu heldur mistökum. sunnudagur, febrúar 23, 2003
Tjæja, hérna kemur lokaspurningin mín. Spurning hvort við hittumst svo ekki á morgun til að læra eitthvað fyrir þetta. Kv. Maggi.
II. 6 “Málshátturinn “enginn er viljandi vondur né óviljandi sæll” virðist vera hálfvegis sannur og hálfvegis ósannur,” segir Aristóteles (1113b14-15). Að hvaða leyti telur hann þetta vera satt, að hvaða leyti ósatt, og með hvaða rökum? Hann telur að allt sé viljandi. Málshátturinn ætti að vera enginn er óviljandi vondur né óviljandi sæll. Athafnir sem lúta að leiðum eru eftir vali og því viljandi. Virkni dygða lýtur að þessum leiðum, og því eru dygðirnar viljandi. Sé á okkar valdi að breyta rétt er einnig á okkar valdi að breyta ekki rétt. Sé á okkar valdi að sleppa því að gera það sem væri svívirða er einnig á okkar valdi að framkvæma hið svívirðilega. Því hlýtur að vera á okkar valdi að vera góð eða vond. Hvernig tengist þetta hugmyndum hans um að “…gerðir og hneigðir eru ekki viljandi í sama skilningi.”? (1114b30-31) Hver er meginmunurinn á gerðum og hneigðum í þessu sambandi? Að hvaða leyti eru áunnin einkenni manns eða skaphöfn viljaverk hans? Sem fyrr segir eru allar gerðir viljandi. Hneigðir eru ekki viljandi á sama hátt. Sá sem hefur ákveðna hneigð til að gera eitthvað hvort sem það er gott eða slæmt ræður litlu þar um. En hneigðirnar myndast af gjörðum og því berum við ábyrgð á hneigðum okkar. Þótt það sé komið úr okkar valdi að breyta hneigðum okkar eftir einhvern tíma þá var það á okkar valdi í upphafi að breyta rétt þannig að hneigðir okkar séu góðar og réttar. Munurinn á gerðum og hneigðum er nokkuð mikill. Kom það í ljós hér fyrir ofan, en aðal munurinn er að hneigðir er eitthvað innra með okkur sem stjórnar gerðum okkar. Við höfum ekki stjórn á hneigðunum í sama skilningi og við höfum stjórn á gerðum okkar. Hneigðirnar myndast á lífsleiðinni og er það okkar að mynda réttar hneigðir innra með okkur. Hneigðirnar eru auðvitað ekki algjörlega mótaðar af okkur sjálfum. Við fæðumst með ákveðna sýn, og ef við erum heppin þá miðast hún að því góða. Þá höfum við möguleika á því að vera góð, svo lengi sem hneigðir okkar haldast í sama farinu og er það á okkar ábyrgð. (þetta er næstum allt í 1114b, lesið það and you’re good) laugardagur, febrúar 22, 2003
Hérna er restin mín. Athugið spurningu 1, það vantar talsvert upp á hana. Ætla að reyna að sjá hvað ég get gert á morgun í henni.
Spurning I-1 Spurning I-4 Spurning I-5 föstudagur, febrúar 21, 2003
fimmtudagur, febrúar 20, 2003
Já þetta er svona svakalega flott síða. Ég er bara að láta vita af mér. Skrifa inn á þetta seinna.
Mags. |
